De juridische functie van de gemeente Amsterdam is ziek. Steevast trekken de Amsterdamse burgers en ondernemers aan het kortste eind. Dankzij de volhardende inzet van een groep betrokken Amsterdammers presenteerde burgemeester Halsema onlangs haar plannen voor het verbeteren van de juridische functie in de notitie “Vertrouwen begint bij de overheid”.
Rechtmatigheid of rechtvaardigheid
In Amsterdam is de afgelopen tientallen jaren eenzijdig nadruk komen te liggen op de rechtmatigheid van handelen en het zoveel mogelijk verminderen van de juridische risico’s van de gemeente zelf. Beginselen als ‘procedurele rechtvaardigheid’ en ‘openheid’ hebben hierdoor onvoldoende aandacht gekregen. Dit heeft de vertrouwensrelatie tussen de gemeente en de Amsterdammers geen goed gedaan.
Er wordt vaak een loopje genomen met de waarheid bij lastige dossiers. Als er bij het maken en het uitvoeren van regels te weinig oog is voor de gevolgen van plannen, dan kunnen deze voor de inwoners en ondernemers die ze treffen onredelijk en pijnlijk zijn. Bezorgde inwoners worden veelklagers, veel-WOB-ers en lopen de deur plat bij de Ombudsman.
Zeurende burgers
Vaak hebben Amsterdammers het gevoel beleid en regels niet te begrijpen, voelen zij zich erdoor benadeeld en zien zij niet welke bijdrage deze leveren aan een betere stad. De gemeente gaat ervan uit dat de burger altijd overal tegen is, maar dat roept ze over zichzelf af. De Amsterdammers barsten van de goede ideeën over hoe hun wijk of buurt eruit moet zien. Maar dan moet je wel beginnen met naar ze te luisteren.
Filosoferen of echt iets doen?
De komende jaren wil de burgemeester in een aantal stappen het vertrouwen versterken door de regelgeving, procedures en (juridische) cultuur kritisch tegen het licht te houden en voorrang te geven aan alternatieve omgangsvormen en conflictbeslechting.
De notitie “Vertrouwen begint bij de overheid” schetst vooral vergezichten en (vanzelfsprekende) uitgangspunten; academische woordspelletjes die ons geen stap verder brengen. Het gaat vele jaren nemen: “Uitgaan van vertrouwen en de goede trouw van burgers vereist een cultuuromslag bij het bestuur, in de politiek en bij het ambtelijke apparaat. Dat is een taai en ingewikkeld proces, dat niet van vandaag op morgen plaatsvindt, en ook door de landelijke wetgever ter hand moet worden genomen. Het raakt aan alle taken die de gemeentelijke overheid heeft en uitvoert”.
Het is nodig om het vertrouwen tussen de Amsterdammers en hun gemeente te verbeteren. Niet over enkele jaren, maar gewoon vanaf vandaag. Van groot belang is dat de gemeente opener en controleerbaarder wordt, en zoveel mogelijk en zo gelijk mogelijk toegang tot kennis, informatie en data biedt. Concrete acties, en een planning, noemt de burgemeester niet in haar notitie.
Ombudsman
De gemeente heeft voormalig Ombudsman Zuurmond inmiddels om advies gevraagd. Hij geeft concrete suggesties over hoe het sneller beter kan. Simpele zaken als geen fouten maken, en eventuele fouten meteen herstellen, inwoners informeren over vergunningaanvragen, en die vergunningaanvragen tijdig publiceren, inspraak serieus nemen, beter bereikbaar zijn, contactpersonen benoemen en soms gewoon even bellen met de ‘klager’. Dat vergt toch geen cultuuromslag? Dat kan morgen.
De Amsterdammers verdienen het dat er veel sneller actie wordt genomen. We hoeven toch niet nog eens jaren te wachten? De kwaliteit van de juridische functie is gewoon onder de maat. Wat mij betreft kan de burgemeester morgen al met de waardevolle adviezen van Zuurmond aan de slag. Ons geduld en uithoudingsvermogen is lang genoeg op de proef gesteld. Dat een cultuuromslag nodig is, is eigenlijk een beschamende conclusie; wat is er mis met gewoon je werk goed doen?
* Laatste revisie op 12 februari 2022 door Redactie AC
Beste Walther, de Gemeenten in Nederland kunnen sinds jaar en dag niet veel meer doen dan handhaven van regelgeving die compleet overruled is door het rijk. Juristen van alle Nederlandse gemeenten wringen zich in de gekste bochten om de Gemeentelijke regels eerst te toetsen aan alle, steeds sneller veranderende, landelijke wetten en besluiten, vervolgens moeten zij de zeer argwanende burger ook nog geruststellen bij hun aanvragen of conflicten.. Vrijwel onmogelijk, gezien de verziekte verhouding tussen het Rijk, de Gemeenten en de Provinciale bestuurders. Allemaal andere belangen, en de Gemeente delft het onderspit, ook Amsterdam. Je kunt Mark Rutte niet beschuldigen van een ijzersterk geheugen, wel van het verzieken van de relaties tussen Gemeenten en het Rijk, want dat is het gevolg van de kabinetten Mark1,2 en 3… Ik ben er van overtuigd dat de meeste Gemeenteambtenaren hun werk goed doen, binnen bovengenoemde beperkingen. Het maken van de regels is vooral een overheidszaak geworden, en diezelfde overheid heeft dan ook de zware taak dit goed aan de burger uit te leggen!