Graag vraag ik uw aandacht voor iets onzichtbaars. De doodsheid van de metrohaltes in Amsterdam en omgeving, vooral buiten de kantoor- en schooltijden. Ook de omgeving van menig tramhalte lijkt eerder ondanks dan dankzij de tram levendig. Die eindhaltes van de tram zijn vaak oases van rust gek genoeg.
Die doodsheid reduceert het openbaar vervoer tot iets waar je niet wil zijn. Maar wacht even! Als we willen dat mensen het openbaar vervoer in Amsterdam en omgeving kiezen, dan moet het zélf ook een bestemming zijn. Niet alleen een vervoerskanaal waar je doorheen wordt gepompt. Je spendeert in de stad veel tijd in het ov, laat het er dan ook fijn zijn. Om niet hardop te zeggen, een soort thuis. Zoals auto’s dat naar verluidt zijn voor automobilisten.
Als het menselijker wordt dan zal het ook meer uitnodigen tot sociaal gedrag. Dat maakt het ook nog eens veiliger omdat mensen er niet met oogkleppen op (en smartphone-oortjes in) doorheen rennen.
Mensen rondpompen
Het GVB en de stedenbouwkundigen nu hebben de afgelopen eeuw de opdracht gekregen om ov-haltes efficiënt te maken. Alsof het een machine is die zoveel mogelijk mensen moet rondpompen. Ja, dat is inderdaad ook iets waar het openbaar vervoer goed in is. Maar dan ontkent dat waar het ov óók heel goed in is: mensen fysiek bij elkaar brengen. De auto en de e-bike kunnen dat veel minder goed. Die zorgen ervoor dat mensen elkaars aanwezigheid ontkennen.
Inspirerend wat dat betreft, vind ik de video’s over Japan. Zo laat NotJustBikes zien dat de stations daar belangrijke onroerend goed-projecten zijn met veel winkels en dat straten voor voetgangers zijn. Er gaan immers veel mensen doorheen. Iets dergelijks zie je ook sinds de NS een apart bedrijf NS Stations de opdracht heeft gegeven geld te verdienen aan al die mensen die hun treinen naar het station brengen.
Dat is vooral een commercieel verhaal, maar de gemeente Amsterdam zou een maatschappelijke bril op moeten zetten en een aparte afdeling moeten oprichten met de opdracht om alle stations te ontwerpen en beheren als een menselijke, prettige omgeving. Dus niet domweg een omgeving die geld opbrengt, zoals die Japanse stations of de NS Stations, maar fijne omgevingen.
Openingstijden
Wat nu als, ik noem maar wat, de openingstijden rondom metrohaltes het tegenovergestelde zijn van die van reguliere winkels? De huisartsenposten, nachtapotheken en huisdierenartsen die ’s nachts open zijn kun je dan bij een halte vinden. Dat trekt dan ook fietsers. Taxi’s hebben er nu meestal al wel een standplaats. Het uitgaansleven moet er ook te vinden zijn. Buurtbewoners die hun hond uitlaten lopen dan even langs een klein barretje bij de ingang om een drankje te nemen en bij te praten met het barpersoneel. Mogelijk samen met wat ‘hangjongeren’ die er op af komen. Onder metrostations en sporen moeten nachtclubs komen die gezellig publiek trekken. Je komt er met de laatste metro en je vertrekt er met de eerste.
Eerder op de avond moeten mensen er ook met elkaar kunnen afspreken. Bijvoorbeeld om een avondcursus in wat dan ook te volgen of een vergadering met vrijwilligers te houden. Als de ruimte doorzichtig is dan geeft de aanwezigheid van activiteit al een beter gevoel.
Daarnaast moet er ook dynamiek zijn door spontane, wisselende aanloop. Bijvoorbeeld een repaircafé waar je op je reparatie kunt wachten met een alcoholisch drankje. Dat vergt wat oprekken van de regels op die plek. Maak er voor de exclusiviteit en aantrekkelijkheid meer mogelijk wat nergens anders kan. Bijvoorbeeld een pakketafhaalpunt dat ook medicijnen afgeeft, winkelruimte voor beginnende ondernemers zonder startkapitaal maar louter ambities, een mini-eettentje met maar 4 zitplaatsen en zonder toilet.
Douche en badhuis
Dat toilet is dan iets verderop te vinden als een openbaar toilet gecombineerd met een douche en badhuis. Voor de daklozen die nu al in de metro ‘wonen’ en permanent opgejaagd worden tegen enorme kosten. Als we daar nu eens mee stoppen en je het huiselijker voor ze maakt? Met een restaurant waar je een tafel en magnetronsessie mag huren voor weinig. Maar dan zo uitgevoerd dat iedereen zich er thuis voelt. Meer een studentenmensa of bejaardenhuis dan daklozenopvang. Vooral iets voor de singles waar de stad er zoveel van heeft, omdat niet iedereen elke dag uit eten kan en een deel geen dak heeft of domweg klein woont. Niet winst is het doel, maar een huiskamergevoel.
Om te voorkomen dat dit een soort daklozenopvang-esthetiek en -gevoel krijgt trek je ook aparte winkelconcepten aan. Ze betalen geen huur, maar moeten van zes uur ’s avonds tot diep in de nacht aanwezig zijn. Als dat ze niet lukt moeten ze ruimte maken voor een andere starter. Eentje die uit een partij maar één product verkoopt, opgekocht uit een faillissement of zo. Koopjesjagers komen er dan even met de metro langs. Gehaast, want het is snel weer uitverkocht en dan is een ander aan de beurt. Spotgoedkoop, want de winkelhuur is in natura: een bemenste winkel op die plek.
Uitgekookte formules weren
In ieder geval moeten uitgekookte formules en ketens zoals bij NS Stations geweerd worden. Het moet levendig, verrassend en vooral menselijk blijven. De inefficiëntie moet gevierd worden, maar het moet wel aansluiten op fysieke behoeftes die mensen hebben. Een bagage-opslag en oplaadpunt voor toeristen en daklozen, maar klein. Een fietsverhuurder en -maker, maar dan met tweedehands meuk. Je kan onderhandelen en als toerist de fiets die je er een week geleden kocht weer terugverkopen. En natuurlijk kan iedereen er alles laten recyclen met een Droppie. Ja, dat begint al een keten te worden voor recycling, maar je moet ook niet dogmatisch zijn met de regels. Die worden dan uitgedacht en uitgevoerd door een gespecialiseerde afdeling die veel experimenteert met steun van gedragswetenschappers en antropologen, GVB Stations.
Teken de petitie hiervoor op https://fijnemetrohaltes.petities.nl
