Geschreven doorGeschreven door Dirk Kloosterboer
Na de oorlog heerste er wielergekte in Amsterdam. Jaarlijks werden er tientallen wielerrondes georganiseerd in Amsterdamse buurten, waar duizenden en soms tienduizenden mensen op afkwamen. In 1955 kwam hier een einde aan: voortaan stond de openbare ruimte ten dienste van de auto.
Op 15 augustus 1948 werd de Ronde van de Eilanden voor het eerst gereden. Duizenden Kattenburgers, Wittenburgers en Oostenburgers kwamen kijken. Volgens Dagblad de Waarheid was het ‘een wielerwedstrijd zoals Amsterdam wellicht zelden heeft gezien’, maar al gauw werd de ene na de andere wielerronde georganiseerd. Tientallen buurten hadden hun eigen ronde, van Betondorp tot ‘oud’ Nieuw-West.
Niet cadeau
De Ronde van de Eilanden werd in 1948 gewonnen door Frederik Petri uit de Jordaan, maar hij kreeg het niet cadeau. De route ging over klinkers en tramrails en tijdens de eerste veertig kilometer kreeg ‘de vechtlustige Amsterdammer’ stevige concurrentie. Daarna begon het flink te regenen. De groep viel uit elkaar en uiteindelijk won Petri met een goede honderd meter voorsprong op nummer 2.
De wedstrijd startte op de Hoogte Kadijk bij Van Vollenhoven’s bierbrouwerij, die ook kleedkamers beschikbaar stelde. Het was gebruikelijk dat de wielerrondes gesteund werden door het lokale bedrijfsleven, vaak in de vorm van prijzen. Bij de Ronde van de Albert Cuypstraat bestonden die prijzen bijvoorbeeld uit een schemerlamp, vele theemutsen, vijf pond vis naar keuze, talrijke kilo’s bonbons en drie paar nylonsokken.
Watersnoodramp
Bij de Ronde van de Eilanden werd in 1948 een entreegeld van 50 cent geheven; de opbrengst was bestemd ‘om enige honderden kinderen van de Eilanden een prettige dag te bezorgen’. Ook dit was gebruikelijk: vaak ging de opbrengst van de wielerrondes naar het lokale speeltuinwerk, of bijvoorbeeld naar de tuberculosebestrijding. In 1953 werd een speciale editie van de Ronde van de Eilanden georganiseerd om geld op te halen voor de slachtoffers van de Watersnoodramp.
De Ronde van de Eilanden werd gereden over de Hoogte Kadijk en de Eilandenboulevard. Het parcours werd van één uur ’s middags tot half zes afgesloten voor alle verkeer. Bus 19, die normaal van Amsterdam Centraal naar de Czaar Peterstraat reed, eindigde tijdelijk op de Prins Hendrikkade. De politie werkte ruimhartig mee en de Volkskrant sprak dan ook lof uit voor de Kattenburgse politiemannen onder leiding van inspecteur Van Kleef.
Dominantie van de auto
Maar in 1955 was het enthousiasme van de autoriteiten over de buurtrondes bekoeld. Hiervoor worden verschillende verklaringen gegeven. De politie had het druk met andere zaken en er was discussie of je eigenlijk wel entreegeld mag heffen op de openbare weg. Maar de belangrijkste reden was waarschijnlijk de groeiende dominantie van de auto, waardoor de autoriteiten steeds terughoudender werden om straten af te sluiten. Al gauw mochten er alleen nog rondes georganiseerd worden op afgesloten terreinen zoals het Markthallenterrein, of bij speciale gelegenheden zoals Hartjesdag.
Nieuw leven ingeblazen
In 2017 namen buurtbewoners het initiatief om de buurtrondes nieuw leven in te blazen in de vorm van een nieuwe editie van de Ronde van de Orteliusstraat. Ook dit jaar staan er verschillende wielerrondes gepland in Amsterdamse buurten.
Ben je benieuwd of er in jouw straat ook wedstrijden werden gereden? Kijk op deze kaart: https://dirkmjk.nl/p/wielerrondes
* Laatste revisie op 16 april 2023 door Redactie AC
Het gezin waar ik toebehoorde woonde in de Kleine Kattenburgerstraat. Vanaf 1 hoog hadden wij een eersteklas uitzicht op de karavaan wielerenners. Het start en eind punt was op de Katteburgerkade. Vandaar ging het de richting van de spoordijk. Net voor het blok naar links reed men door een vrij korte Mariniersstraat. Meteen bij cafe “De Nieuwe Aanleg” vlogen de wielerenners dan links de Kleine Kattenburger straat in. Aan het einde van dit parcour werd de Eerste Kattenburgerdwars straat bereikt waar cafe “Gerrit Sprong” was gevestigt. Daar werd de zeer krappe bocht naar linksgemaakt, waarna aan het einde van dit straatje een werderom krappe bocht naar links de Kattenburger voorstaat werd ingereden. De Katteburgerkade begon verderop in het verlengde bij de tweede Kattenburgerdwarsstraat waar rechts het kippe bruggetje en Badhuis waren. De Kattenburgerkade en de Mariniersstraat waren beklinkerd en berucht bij regen. Alhoewel menig val partij ook op het asphalt plaats vond. De Grote Kattenburgerstraat is nooit een onderdeel van de wielerbaan geweest. Dit was voor zover ik het nog weet de wielerbaan op het oude Kattenburg. Te zien op de huidige kaart is de wielerbaan op Kattenburg voor nu vrijwel het zelfde gebleven. Leuk dat het weer word opgepikt.
Excuus, ik zie nu pas je reactie op het artikel. Mooi verhaal!
De meeste routes van toenmalige wielerrondes waren vrij eenvoudig te reconstrueren omdat de straten nog steeds bestaan, maar voor de Ronde van Kattenburg is dat niet het geval zoals je aangeeft. Ik heb geprobeerd de route zo goed mogelijk te reconstrueren, op basis van Adamlink, en deze kaart uit 1948: https://archief.amsterdam/beeldbank/detail/72b1d10a-6974-d782-f90a-5b990392cee6/media/5c00bbec-ac55-e74c-6548-4e3e3e36e6ed
Maar de ingetekende route zal misschien niet honderd procent correct zijn